سیرجان شهری در جنوب غربی استان کرمان و مرکز شهرستان سیرجان است. این شهر در ۹۶۰ کیلومتری تهران و ۱۷۵ کیلومتری کرمان قرار دارد و با توجه به قرار گرفتن در تقاطع محورهای مواصلاتی یزد – بندرعباس و کرمان – شیراز از دیرباز مورد توجه بوده‌ است.[۳][۴] جمعیت شهر سیرجان بر پایه سرشماری سال ۹۵ برابر ۱۹۹٬۷۰۴ نفر بوده‌ است.[۱] شهر سیرجان به دو منطقهٔ شهرداری تقسیم شده‌ است.[۵]سیرجان یکی از شهرهای صنعتی و اقتصادی کشور به شمار می‌رود و منطقه ویژه اقتصادی محسوب می‌شود. شهر سیرجان سرانه فضای سبز خوبی دارد[۶] و این شهر نسبت به شهرهای نیمه کویری دیگر ایران معتدل‌تر و ملایم‌تر است.
پیشینه
قدیمی‌ترین سند تاریخی دربارهٔ سیرجان این نوشتهٔ ابن اثیر است: «گشتاسب یکی از پادشاهان قدیم ایران بود و دین سلیمان را داشت، دین زرتشت را پذیرفت و در کوهستانی که تمبور نام داشت جای گرفت و در حالت تقیه به عبادت مشغول شد». به عقیده استاد باستانی پاریزی، کوه تمبور همان است که در مشرق سیرجان و حدود چهار گنبد قرار گرفته و به همین نام مشهور است.[۳]
وجه تسمیه
دربارهٔ وجه تسمیهٔ سیرجان نظرهای مختلفی اظهار شده‌است، ولی پژوهشگران عمدتاً بر این عقیده‌اند که در زمان ساسانیان به دلیل وجود قناتهای بسیار زیاد در این منطقه، آن را سیرگان یا سیرکان یعنی سیرآب از قنات یا پر از قنات نامیده‌اند. عده‌ای نیز کلمه گان یا کان را که به معنی معدن است به علت وجود معادن گوناگون در این منطقه دانسته‌اند. در استیلای عرب نام سیرگان معرب شده و به سیرجان تغییر یافت.[۷]
سیرجان پیش از اسلام
بنای سیرجان را به بهمن پادشاه اشکانی نسبت می‌دهند. ژان گوره در کتاب خواجهٔ تاجدار، شرحی بر سیرجان می‌نویسد و نشان می‌دهد که سیرجان قبل از اشکانیان نیز آباد بوده و توضیح می‌دهد: «سیرجان قدیم، به قول مورخان قدیم، از جمله سیسرون و کتزیاس که در دورهٔ هخامنشیان می‌زیسته‌اند، دارای ده محله بوده و در هر یک از محلات آن شهر، یک دسته از مردم زندگی می‌کرده‌اند».[۸] اما قدمت این شهر را به قبل از اشکانیان نیز نسبت داده‌اند. آن گونه که در کتاب تاریخ کرمان نوشته شده‌است: «اسکندر در بازگشت از هندوستان از روی قلعهٔ سنگ که محل قدیم شهر سیرجان است، عبور کرده و از طریق بوانات به پاسارگاد رفته‌است.»[۹]

سیرجان پس از اسلام

قسمتی از قلعهٔ سنگ در نزدیکی سیرجان
مقدسی در قرن چهارم هجری قمری، سیرجان را یکی از چهار ولایت کرمان ذکر می‌کند. شهر قدیم سیرجان در محل قلعهٔ سنگ (در فاصله ۹ کیلومتری شهر فعلی سیرجان قرار دارد) و تا سال ۷۹۶ هجری قمری آباد بوده‌است و در آن تاریخ به وسیله «ایدکو» سردار تیمور، که دو سال شهر را در محاصره داشت نابود می‌گردد. ساکنان باقی‌مانده آن به محلی در همان نزدیکی به نام باغ بمید منتقل می‌شوند و شهر جدید در آن موقعیت بوجود می‌آید.[۳] اما باز در هجوم محمود افغان به کرمان، سیرجان هم مورد حمله و غارت قرار می‌گیرد. سالها بعد در حدود سال ۱۲۰۰ هجری قمری، میرزا سعید کلانتر در جنوب باغ بمید دهی را آباد نمود که سعیدآباد نامیده شد، و این سعید آباد، همین شهر فعلی سیرجان و درواقع سومین موقعیت این شهر است.[۹]
آب و هوا
آب و هوای سیرجان در زمستان‌ها سرد، در تابستان‌ها و بهار نسبتاً معتدل است. رطوبت متوسط آن ۳۶٪ و متوسط بارندگی سالانه ۱۶۰ میلیمتر است.[۱۰] یکی از مرتفع‌ترین دشت‌های داخلی ایران به نام دشت ابراهیم‌آباد در جنوب شرقی سیرجان قرار گرفته و حداقل ۱۷۱۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد. کویر نمک سیرجان در فاصله ۳۰ کیلومتری غرب شهر سیرجان واقع در استان کرمان می‌باشد. طول این کویر در حدود ۵۰ کیلومتر و عرض آن در قسمت میانی برابر با ۲۰ کیلومتر می‌باشد که هر چه در جهت شمال یا جنوب آن حرکت کنید از عرض آن کاسته می‌شود.[۱۱] موقعیت ژئولوژیکیسم زمین‌شناسی سیرجان در کشور بی‌نظیر است.
دیدنی‌ها و جاذبه‌های تاریخی و طبیعی
این شهر به دلیل قدمتی که دارد، مجموعه و موزه‌ای است از ادوار مختلف تاریخ ایران که هنوز در بناهای این شهر انعکاس دارد. معماری سیرجان صاحب یکی از بی‌نظیرترین نوع بادگیرهای ایرانی به نام بادگیر چپقی است.
دیدنی‌های تاریخی و فرهنگی
از جمله دیدنی‌های فرهنگی و تاریخی سیرجان:

امام زاده احمد (ع)
امامزاده علی (ع)
موزه سیرجان
آرامگاه میر زبیر
قلعه سنگ سیرجان
بازار سیرجان
کاروانسراها
یخدان‌های دوقلو
خانهٔ حاج رشید
خانه خلعتی (صدرزاده)
عمارت سعیدنیا
بادگیر چپقی
یخدان حاج رشید
بنای شاه فیروز[۱۲]
روستای تاریخی کران
باغ سنگی
خانه علی‌اکبر شوکت سعیدی
خانه ناظم
عمارت صدرزاده
دیدنی‌های طبیعی
منطقهٔ زیبا و خوش‌ آب‌ و هوای پاریز
منطقهٔ حفاظت‌شدهٔ سیاه‌کوه
سرو کهنسال امامزاده احمد
طبیعت زیبای بلورد
کفه نمک واقع در خیرآباد
صخره باستانی بی‌بی‌دن دارستان
منطقه کوهستانی و خوش آب و هوای چهارگنبد
منطقه کوهستانی و خوش آب و هوای گدار
هتل‌ها و مراکز اقامتی
هتل سروش[۱۳]
هتل فدک[۱۳]
هتل کهکشان[۱۳]
هتل سیرجان[۱۳]
هتل قائم
هتل جهانگردی
هتل عطر سیب
کوه‌های سیرجان[ویرایش]
کوه لاشکار یا دکل، کوه سیاهکوه، کوه خواجویی، کوه چشمه قافل، کوه مغولی، کوه سیاهکوه خیرآباد، کوه باغچوبی، کوه منسار، کوه کلاهی، کوه زرد، کوه خاکی، کوه خاکستری، کوه دره گرا، کوه مگسی، کوه ریزآب، کوه یال خری، کوه کمربست، کوه پوته‌ای، کوه شاه خیرالله، کوه امیرالمؤمنین، کوه قله ماری، کوه تنبور، کوه یال سبز، کوه خدانزدیک، کوه لانه زنبوری، کوه کویز، کوه چاه پت، کوه چک آب، کوه باغ حسن، کوه تونل

بازارها[ویرایش]
متن جایگزین
بازار قدیم سیرجان در یک روز تعطیل
بازارهای سیرجان شامل یک بازار تاریخی و بزرگ و تعدادی بازار نوساز است.

بازار قدیمی سیرجان
بازار مهیاشهر
مجتمع تجاری مهر

سوغات[ویرایش]

گلیم قالی شیرکی سیرجان
مسقطی، پسته، قوتو (قاووت)
شیرینی‌های خانگی از جمله باقلوا، کماچ سهن، کلمپه و دیگر شیرینی‌های سنتی
حمل و نقل[ویرایش]
شهری[ویرایش]
حمل و نقل شهری سیرجان شامل تاکسیرانی و اتوبوسرانی است. اتوبوسرانی سیرجان ۷۸ دستگاه اتوبوس در اختیار دارد.[۱۴]

جاده حاجی‌آباد سیرجان
بین شهری[ویرایش]
حمل و نقل سیرجان از طریق فرودگاه سیرجان و نیز راه آهن سیرجان از طریق قطار انجام می‌شود. اتوبوس‌ها کار جابجایی بین شهری مسافران را انجام می‌دهند. علاوه بر این کار مطالعاتی جهت راه‌اندازی خط آهن سیرجان به بافت آغاز شده. با راه‌اندازی این خط شهر سیرجان از موقعیت سوق الجهشی و ژئوپلوتیکی خاصی برخوردار خواهد شد.

فرودگاه[ویرایش]
فرودگاه سیرجان[۱۵]

راه آهن[ویرایش]
قطار بندرعباس به تهران از سیرجان می‌گذرد و این شهر دارای ایستگاه راه آهن است. همچنین قطار بندرعباس به مشهد از این شهر عبور می‌کند که امکان مسافرت به مشهد از طریق راه آهن برای شهروندان این شهر فراهم است.
تعدادی از میادین و معابر مهم شهر[ویرایش]

پل روگذر دفاع مقدس سیرجان
میدان امام خمینی
پل روگذر دفاع مقدس
زیرگذر شیخ فضل‌الله نوری
بلوار سردار جنگل
خیابان شریعتی
میدان امام علی (ع)
خیابان آیت‌الله سعیدی
بلوار دکتر صادقی
بلوار سید جمال الدین اسدآبادی
میدان آزادی
فضای سبز شهری[ویرایش]
سرانه فضای سبز شهری سیرجان نسبتاً بالا و ۲۵ مترمربع است.[۶]این فضای سبز به گونه ای است که بیشتر از میانگین سرانه فضای سبز کشور است و می توان شهر سیرجان را یک شهر سبز توصیف کرد.

بوستان‌ها[ویرایش]
شهر سیرجان بوستان‌های متعدد دارد که از آن جمله می‌توان به این بوستان‌ها اشاره کرد:

بوستان مسافر
بوستان مهندس صبوری
بوستان شاهد
بوستان سعدی
بوستان گلستان
بوستان یاسمن
بوستان بهارستان
بوستان آزادگان
بوستان سرو
بوستان شفا
بوستان فارابی
بوستان الغدیر مکی آباد
بوستان ملت
پارک آبی دلفین سیرجان[۱۶]
اینترنت وایرلس رایگان پارک‌ها[ویرایش]
دربرخی پارک‌های شهر سیرجان اینترنت وایرلس (بی‌سیم) رایگان به‌عنوان یکی از امکانات ارتباطی در دسترس شهروندان سیرجانی است.[۱۷]

فاصله تا سایر شهرها[ویرایش]
فاصله تا تهران: ۱۰۵۰ کیلومتر
فاصله تا کرمان: ۱۷۵ کیلومتر
فاصله تا بندرعباس: ۳۰۰ کیلومتر
فاصله تا شهربابک: ۱۰۵ کیلومتر
فاصله تا بافت: ۱۰۰ کیلومتر
فاصله تا شیراز: ۳۷۷ کیلومتر
فاصله تا یزد: ۳۹۰ کیلومتر
اقتصاد[ویرایش]
منطقهٔ ویژهٔ اقتصادی سیرجان[ویرایش]
منطقهٔ ویژهٔ اقتصادی سیرجان، که الگوی توسعهٔ مناطق ویژهٔ اقتصادی در سراسر ایران محسوب می‌شود، نخستین منطقهٔ ویژهٔ چندمنظوره (multipurpose) در ایران است که با مجوز فعالیتهای همه‌ جانبه اقتصادی در بخشهای صنعت، تجارت و خدمات به سرمایه گذاران فعال خدمات ارائه می‌دهد. منطقهٔ ویژهٔ اقتصادی سیرجان، در بهمن‌ ماه سال ۱۳۷۰ بر مبنای تبصرهٔ ۲۰ قانون برنامهٔ اول توسعهٔ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران تأسیس و از شهریورماه سال ۱۳۷۲ تأسیسات گمرکی، انبارهای نگهداری کالا و فاز اول تأسیسات زیربنایی به بهره‌برداری رسیده‌است. منطقهٔ ویژهٔ اقتصادی سیرجان، تمامی امکانات و تسهیلات لازم برای تولید و تجارت بین‌المللی را یکجا و بصورت قابل دسترسی فراهم آورده و شرایط و موقعیت آن برای سرمایه گذاریهای صنعتی، تولیدی، تجاری و خدمات پشتیبانی منحصربه‌فرد است. تاکنون بالغ بر ۴۰ واحد تولیدی با سرمایه‌گذاری بالغ بر ۲۰۰۰ میلیارد ریال در منطقه ویژه اقتصادی سیرجان به بهره‌برداری رسیده و فضای انباری سرپوشیده بالغ بر ۲۰۰۰۰۰ مترمربع برای نگهداشت کالا در اختیارتجار و بازرگانان محترم داخلی و خارجی قرار می‌گیرد.

دانشگاه‌ها[ویرایش]
دانشگاه صنعتی سیرجان
دانشگاه آزاد اسلامی واحد سیرجان
دانشگاه پیام نور سیرجان
دانشکده علوم پزشکی سیرجان
دانشکده فنی و حرفه‌ای پسران سیرجان (شهید کرانی)
دانشکده فنی و حرفه‌ای دختران سیرجان (کوثر)
بیمارستان‌ها و مراکز درمانی مهم[ویرایش]
بیمارستان غرضی سیرجان[۱۸]
بیمارستان تخصصی امام رضا (ع)[۱۹]
بیمارستان آمادگاه ناوگان جنوب (نیروی دریایی ارتش)
ورزش و امکانات ورزشی[ویرایش]
هم‌اکنون باشگاه فرهنگی ورزشی گل‌گهر با پوشش قریب به ۲۰۰۰ ورزشکار و با استفاده از ۶۰ نفر کادر فنی در غالب ۳۸ تیم ورزشی سعی در ارتقاء سطح کمی وکیفی ورزش شهرستان سیرجان و استان کرمان دارد. حضور حرفه‌ای در رشته‌های فوتبال و والیبال و همچنین حمایت از ورزش همگانی شهرستان و کارگری در سطح شرکت معدنی و صنعتی گل گهر، باعث ایجاد انگیزه، تحرک و پویایی بین نسل جوان شهر شده‌است و سلامتی و شادابی را نیز به فضای کارگری شرکت هدیه کرده‌است. حضور تیم‌های ورزشی باشگاه فرهنگی ورزشی گل‌گهر در لیگ‌های کشوری تبعات مثبت فراوانی را برای ورزش و اقتصاد شهر سیرجان به همراه دارد و علاوه بر ایجاد اشتغال مستقیم، به صورت غیرمستقیم نیز باعث ایجاد اشتغال گردیده‌است. هم چنین حضور تیم‌های مختلف ورزشی در سیرجان باعث رونق هتل‌ها، رستوران‌ها، فروشگاه‌ها و گسترش صنعت توریسم داخلی نیز شده‌ است.[۲۰]

رسانه‌ها[ویرایش]
از نشریات محلی سیرجان می‌توان به هفته‌نامه‌های پاسارگاد، سخن تازه، نگارستان، صبح سیرجان و نگین اشاره کرد. سیرجان هفته نامه‌های دیگری نیز دارد که به صورت منظم منتشر نمی‌شوند. پاسارگاد هفته نامه‌ای با گرایش اصلاح طلبی است. سخن تازه در گروه نشریات روشنفکری و منتقد جای می‌گیرد. هر دوی این نشریات تلاش دارند موضوعات بومی شهرستان و مشکلات مردم سیرجان را در اولویت کار رسانه‌ای خود قرار دهند. نگارستان و صبح سیرجان نشریاتی محافظه کار و اصولگرا هستند گرچه از نظر مواضع سیاسی در خود شهرستان با هم اختلاف اساسی داشته باشند اما هردوی این نشریات اکثراً تریبون اصحاب قدرتند از نشریات آنلاین میتوان به سیرجان نیاز اشاره نمود که در زمینه نیازمندی های آنلاین شهر سیرجان فعالیت داشته و وابسته به گروه خاصی نمی باشد و فعالیتی رایگان و عام المنفعه دارد .

مشاهیر و شخصیت‌ها[ویرایش]
اسحاق جهانگیری – معاون اول ریاست جمهوری
محمدابراهیم باستانی پاریزی – تاریخ‌دان، نویسنده، پژوهشگر و شاعر.
طاهره صفارزاده – مترجم قرآن به چند زبان زنده دنیا
محمدعلی الله‌دادی – ژنرال ایرانی کشته شده در سوریه
علی‌اکبر سعیدی سیرجانی – ادیب، پژوهشگر، نویسنده و فعال سیاسی.
پیغمبر دزدان – شاعر طنز پرداز دورهٔ قاجار در سیرجان.
احمد زیدآبادی – نویسنده و روزنامه‌نگار و قهرمان آزادی مطبوعات جهان در اسفند ۱۳۹۴.
حمید میرزاده – رئیس سابق دانشگاه آزاد اسلامی
محمد کرام‌الدینی – نویسنده و مترجم علمی.
علی بیگ طاهری – آزاده مرد اواخر قاجار و اوایل پهلوی.
خواجه علی بن حسن سیرگانی – عارف قرن چهارم.[نیازمند منبع]
ملا بازعلی حسین قلی بهاوردی آقاخانی – نماینده آقاخان در سیرجان.
مرتضی قلی خان ستوده نیا – ذوقی سیرجانی[نیازمند منبع]